MENU ▽ بیلگی
آذربایجان تورکجه‌سینده بیلگی‌لر

  • آنا صفحه‌سی
  • فلسفه
  • کامپیوتر
  • بیزه گؤره
  • مقدمه

    قاچقین تکین آوروپادان قاچان والیدئینیمین یانیندا بؤیویه‌رک، هیتلرین اوْردولارینی مغلوب ائتمه‌یه و تایی گؤرونمه‌میش لیبرال دموکراسی چاغینی باتیدا آچماغا یاردیم ائدن ایگید خالقین حیکایه‌لری ایله بؤیودوم.
    عؤمرونون سوْنونا یاخین پارکینسون توتان آتام، نوْرماندی ساحیل‌لرینی زیارت ائتمک اوچون ایصرار ائتدی. فاشیزمه قارشی ساواشداکی چوخلو جسور آمریکالی گنجلرین حیاتینین ایتیردیگی یئرده گزمک اوچون عؤمورلوک آرزوسونون گرچکلنمه‌سینی موحقق اولموش گؤره‌رک، منیم اؤگئی آنام اولان حیات یولداشینین چیینینه سؤیکندی.

    عاییله‌م آمریکانین بو میراثینی قئید ائدیب شرفلندیرسه ده بیلیردیلر کی آمریکا قهرمانلیغی و آمریکانین آزادلیق ایدییالاری هئچ واخت تکجه بیر زاد دا اوْلماییب.

    چارلز لیندبرگ ایکینجی دۆنیا ساواشیندان قاباق، تکجه‌سینه اطلس اوقیانوسو اوچماق تکین جسارت‌لی اوچوشلاری و یئنی تکنولوژی‌لری قوتلاماق ایله آمریکا قهرمانلیغی‌نین سیمگه‌سی ایدی.

    آمریکانین نازی آلمانا قارشی ساواشا گیریشینه قارشی چیخان «اؤنجه آمریکا» حرکاتیندا شؤهرت و قهرمانلیغینا دایاناراق اؤزونو باش رولا گتیردی. (اؤنجه آمریکا بیر سیاسی حرکات اولاراق، آمریکانین بوتون مسئله‌لره اؤنجه‌لیک و اولویتی اولماسینی بیان ائده‌رک، آمریکانین آیری یئرلرده موداخیله ائتمه‌سینه قارشی ایدی.)

    ۱۹۳۹-جو ایلده لیندبرگ، چوخ طرفچیسی اولان ریدرز دایجست (Reader’s Digest) مجله‌سینده‌کی چاپ اولموش «اوچوش، سوْی (نیژاد) و جوغرافی» عونوانی ایله بیر مقاله‌سینده آمریکا اوچون نازیسمه یاخین بیر زاد اؤنردی:

    «مۆباحیثه‌لریمیزدن أل چکمک و یئنیدن آغ سوی (نیژاد) ساووناجاق قلعه‌لریمیزین تیکمک واقتی گلیبدیر.
    خاریجی سوْیلار ایله بو بیرلیک ایشداشلیغی بیزیم اۆچون اؤلومدن باشقا بیر زاد دئییل. موغول، فارس و عرب‌لر ایله بیر اؤزگه حدسیز و گئنیش بیر دنیزده بؤرونمه‌میشدن قاباق، میراثیمیزی قوْروماق نؤوبه‌میزدیر.»


    ائله ۱۹۳۹-جو ایلده ۶ یاشیندا اوْلان آتام مانفرد ده، آیلارلا گیزلیلیکده یاشاماقدان سوْنرا آناسی ایلسئ ایله جولای آییندا برلین شهرین تمپل‌هوف هاوا لیمانینی ترک ائده‌رک نازیست آلماندان قاچمیشدی.

    ۱۹۳۹-جو ایلین آوقوست آیین 3-ده نیویورک شهرینه چاتان گمی‌سی آزادلیق هئیکلی‌نین یانیندان کئچه‌رک لیمانا دوغرو یوللاندی. ۱۹۲۰-جی 30-جو ایل‌لره عایید عاییله‌مین عکس آلبومو وار. سوْن صفحه‌ده آزادلیق هئیکلی‌نین بوتون شکیلی‌نین یاواش یاواش گؤرونن ۶ ساییدا فرقلی شکل‌لری وار.
    «اؤنجه آمریکا» حرکاتی او چاغدا بیرلشمیش ایالت‌لرده فاشیست طرفچیلیگی روحیه‌نین ایجتیماعی گؤرونتوسو ایدی. ۲۰-جی 30-جو ایللرده بیر چوخ آمریکالی لیندبرگین موهاجیرته قارشی فیکیرلرینی پایلاشیردیلار، اؤزللیکله غئیر آوروپالیلارا قارشی. ۱۹۲۴-جو ایلین موهاجیرت قانونو، اؤلکه‌یه کؤچمگی اؤزللیکله غئیر آغلار و یهودی‌لره قارشی جیدی شکیلده محدودلاشدیرمیش ایدی.

    ۱۹۳۹-جۇ ایلده بیرلشمیش ایالت‌لرد اؤز سرحدلریندنچوخ آز قاچقینا گیریش ایجازه‌سی وئرمیشدی و آتامین دا اونلارین آراسیندا اولماسی مؤعجیزه‌ ایدی.
    ۲۰۱۶-جی ایلده دونالد ترامپ «اؤنجه آمئریکا» شوعارینی اؤز شوعارلاریندان بیری تکین یئنیدن جانلاندیردی و ایشی‌نین ایلک هفته‌سیندن، اوْنون دؤولتی قاچقینلارا موهاجیرت اوچون موسافیرت ائتمک ممنوعیت‌لری داواملیجا ایشه آلیب، اؤزللیکله عرب اؤلکه‌لردن اولانلار اوچون. ترامپ آمریکاداکی میلیونلارلا آغ دریلی اوْلمایان مرکزی و جنوبی آمریکالی غئیر-قانونی ایشچیلرین ده ائشیگه اؤتورمه‌سی و اؤزلری ایله گتیردیکلری اوشاقلاری دا ایخراج اولماقدان قوْرویان قانونون سوْن قوْیاجاغینا دا سؤز وئردی. ۲۰۱۷-جی ایلین سپتامبر آییندا ترامپ دؤولتی آمریکایا بۇراخیلاجاق قاچقینلارین سایینا قیرخ بئش مینلیک محدودیّت قوْیدو کی 2018 ایلینده آمریکایا گلمک اوچون ایجازه‌لری اولدو و بو دا جمهور باشقانلارین بئله محدودیّت‌لر قوْیماغا باشلاماسیندان بری أن آشاغی رقم‌دیر.
    ترامپ «اؤنجه آمریکا» ایله لیندبرگی خاطیرلاتدیغیندا، اوْنون سئچگیلره کمپئینی‌نین قالان حیصّه‌سی ده «آمریکانی یئنیدن مؤحتشم ائتمک» تکین تاریخده موبهم بیر نوقطه‌نین آرزوسوندا ایدی.

    ترامپچیلارین گؤزونده آمریکا هاچان بؤیوک ایدی؟ 19-جو عصرده بیرلشمیش ایالت‌لر قارادریلی اهالی‌سینی اسارته آلاندا؟

    «جیم کرو» واقتیندا، جنوبداکی قارا دریلی آمریکالیلارین سس وئرمه‌سینه مانع اولان زامان؟

    ترامپ کمپئینی اۆچون أن چوخ ایلگی چکن اوْزللیک حاقیندا ایپ اوجو، ۲۰۱۶-جی ایل نوامبرین 18-ده هالی‌ووُد ریپورتر ژورنالینا اوْندا سئچیلمیش پرزیدنتین باش ایستراتژیستی «ایستیو بنن»ین وئردیگی مۆصاحیبه‌ده اوْرتایا چیخیر و اوْ، گله‌جک دؤور حاقیندا «بو، بئله اوْلاجاق. ۱۹۳۰-جو ایل‌لر تکین هیجان وئریجی."، بو ایسه بیرجه سؤزله، آمریکانین فاشیزمه أن چوخ رغبت گؤستردیگی چاغ اولور.

    سوْن ایل‌لرده دۆنیانین بیر چوخ اؤلکه‌سینی بللی بیر نوع آشیری-ساغ میلّتچیلیک أله گئچیره بیلیبدیر. روسیه، مجاریستان، لهیستان، هیندوستان، تۆرکیه و آمریکا دا بو اؤلکه‌لره داخیل.

    هر بیر اؤلکه‌نین کانتکستی همیشه اؤزل اولدوغو اۆچون بو جۆر حادثیه‌لر حاقیندا عۆمومیلشدیرمه ایشی چتین اوْلور.

    اما ایندیکی شرط‌لرده بئله عۆمومیلشدیرمک ضروری‌دیر. من «فاشیزم» عونوانی هانسی چئشیدلی (اتنیک، دینی، مدنی) آشیری-میللتچیلیک اۆچون سئچمیشم کی میلّت اوْنون آدیندان دانیشان ایقتیدارچی لیدرین سیماسیندا تمثیل اوْلونور. دوْنالد ترامپین ۲۰۱۶-جی ایلین جولای آییندا جمهوریتچی میلّی قۇرولتاییندا (کونگیره) دئدیگینه تای، «من سنین سسینم».
    منیم بو کیتابداکی ماراغیم، فاشیست سیاستی‌دیر. اؤزللیکله منیم ماراغیم حاکمیته چاتماق اۆچون بیر میکانیزم تکین فاشیست تاکتیکی‌دیر. بو جۆر تاکتیک‌لردن ایستیفاده ائدیب قودرته گلنلرین قوردوغو رژیملری چوخراق بللی بیر تاریخی شرایط ایله تعیین اولونورلار. آلمان‌دا باش وئرنلر ایتالیادا باش وئرنلردن فرقلی ایدی.
    فاشیست سیاستی حتماً فاشیست دؤولته گتیریب چیخارتماسا دا، تهلوکه‌لیدیر.


    فاشیست سیاستی بیر چوخ فرقلی ایستراتژیلری ایشله‌دیر: افسانه‌لی گئچمیش، پروپاقاندا، آنتی-اینتلکتوالیزم (ضد-ضیالیلیک)، غئیر-واقعی اولماق، سیلسیله مراتیب، قوربانلیق، قانون و نیظام، جینسی راحاتسیزلیق، مرکزی بؤلگه‌سینه قاییتماق و ایجتماعی ریفاه و بیرلیگین داغیلماسی.

    بللی عونصورلارین مودافیعه‌سی، قانونی و لاپ بئله بعضاً اساسلی گؤرونسه ده، تاریخده اوْنلارین بیر حزب‌ده و یا سیاسی حرکات‌دا بیرلشدیگی واقت اولور. بۇنلار خطرلی آنلاردیلار. بو گۆن آمریکادا جمهوریچی سیاستچیلر بو ایستراتژیلردن گئتدیکجه داها چوخ ایستیفاده ائدیرلر. اوْنلارین بو سیاست‌له مشغول اوْلماغا آرتان ایستکلری، ویجدانلی مۆحافیظه‌چیلره دایانماق ایشاره‌سی وئرمه‌لیدیر.
    فاشیست سیاستی‌نین خطرلی اولماسی، اونون اؤزل بیر یول ایله اهالی‌نین بیر بللی قیسمینی اینسانلیقدان چیخاردیغینا قاییدیر. بو قروپلاری ایستیثنا ائتمکله، آیری وطنداشلارین آراسیندا آنلاشیم قابیلیتینی محدودلاشدیریر و بو، آزادلیغی چیرپماق، جمعی حبس و قوْوماقدان تۇتموش، شدید حال‌لاردا جمعی قیرغین تکین غئیر-اینسانی داورانیشی توجیه ائدیر.
    سوْیقیریملار و اتنیک پوزماق کمپئین‌لری عمومی اوْلاراق بو کیتابدا گؤرونتویه چکیلن سیاسی تاکتیک نؤعلری ایله باش وئریر. نازیست آلمان، رواندا و مۆعاصیر میانمار وضعیت‌لرینده، اتنیک تمیزله‌مک قۇربانلاری، رژیم سوْیقیریما چئوریلمزدن قاباق آیلار و یا ایل‌لر بوْیو لیدئرلر و مطبوعات طرفیندن شیدت‌لی لفظی هجوم‌لارا معروض قالمیشدیلار. بئله‌لیکله دوْنالد ترامپ'ین بیر آدای و پرزیدنت تکین موهاجیر قروپلاری آیدین و آچیق شکیلده تحقیر ائتمه‌سی، بۆتون آمریکالیلاری راحاتسیز ائتمه‌لیدیر.
    فاشیست سیاستی حتی آچیق-آیدین فاشیست دؤولتی یارانمادیقدا بئله آزلیق قروپلارینی اینسانلیقدان چیخارا بیلر.

    بیر نئچه معیارلار ایله، میانمار اؤلکه‌سینین دئموکراسی‌یه دوغرو گئتمه‌سینی دئمک اولسا دا، روهینگیا موسلمان جمعیتینه قارشی یؤنلمیش بئش ایل بوْیو وحشی سوْز آتمالار و لفاظلیق‌لار، ایکینجی دۆنیا مۆحاریبه‌سیندن بری أن پیس اتنیک پوزماق حادثیه‌لریندن بیری ایله نتیجه‌لندی.